به گزارش پایگاه اطلاع رسانی رادیو تهران به نقل از ایبنا، محمد حسینی باغسنگانی، پژوهشگر؛ اگر رادیو را «عشق دوم» بهروز رضوی بدانیم، كتاب بی‌تردید «عشق نخست» اوست. رضوی سال‌ها پیش از آنكه با صدای متمایز و گرمش در رادیو بدرخشد، در مطبوعات دهه‌های 40 و 50 خورشیدی حضوری فعال داشت.

او در مجلات فرهنگی آن دوران ستونی داشت كه هر بار به معرفی یك كتاب تازه اختصاص می‌یافت. این ستون به‌زودی به یكی از منابع قابل‌اعتماد اهل مطالعه بدل شد. بسیاری از شاعران و نویسندگان كتاب‌های تازه خود را برای او می‌فرستادند تا در همان ستون معرفی و نقد شوند.

رضوی بعدها در گفت‌وگویی در برنامه «كتاب‌باز» یادآور شد كه این بخش از كارش نه یك شغل، بلكه یك شوق بوده است: «كتاب‌های تازه را برایم می‌فرستادند، می‌خواندم، نقد می‌كردم و معرفی می‌نوشتم. آن سال‌ها برای من دانشگاهی بود كه از طریق آن با ادبیات معاصر زندگی كردم.»

همین مسیر مطبوعاتی، پلی شد برای ورود او به رادیو؛ رسانه‌ای كه بعدها به دومین عشق زندگی‌اش بدل شد. در رادیو، به‌سرعت در كنار شاعرانی چون نادر نادرپور و مهدی اخوان ثالث قرار گرفت و با تكیه بر پیشینه ادبی و صدای كم‌نظیرش، به یكی از درخشان‌ترین چهره‌های گویندگی ایران تبدیل شد.

«كتاب شب»؛ حافظه جمعی ادبیات معاصر
برنامه «كتاب شب» كه بیش از سه دهه است هر شب از رادیو تهران پخش می‌شود، بی‌تردید یكی از نمادین‌ترین جلوه‌های پیوند رضوی با كتاب است. نویسندگی این برنامه برعهده محمدباقر رضایی و تهیه‌كنندگی آن برعهده رضا قربانی است. «كتاب شب» در اصل، تریبونی شنیداری برای معرفی ادبیات معاصر ایران و جهان است؛ متونی كه اگر روی كاغذ می‌ماندند شاید هرگز به گوش طیف گسترده‌ای از مخاطبان نمی‌رسیدند.

راز ماندگاری این برنامه در دو عامل نهفته است: نخست، انتخاب هوشمندانه داستان‌ها و كتاب‌ها از میان آثار نویسندگان برجسته؛ و دوم، صدای طلایی بهروز رضوی كه متن را از سطح واژه‌ها به جهان تجربه بدل می‌كند. بسیاری از مخاطبان ایرانی نخستین بار با داستان‌های جلال آل‌احمد، سیمین دانشور، رضا براهنی یا نویسندگان خارجی در قالب صدای رضوی آشنا شدند.

محمدباقر رضایی، نویسنده برنامه، در گفت‌وگویی تأكید كرده است: «هنگام نگارش متن‌های كتاب شب، همیشه تصور می‌كنم این جملات قرار است با صدای آقای رضوی خوانده شود. همین تصور باعث می‌شود در انتخاب واژه‌ها دقت و وسواس بیشتری داشته باشم.» این پیوند میان قلم نویسنده و صدای گوینده سبب شد «كتاب شب» از یك برنامه رادیویی ساده فراتر رود و به سنتی فرهنگی و بخشی از حافظه جمعی ادبیات ایران بدل شود.

«هزاره ادب فارسی»؛ روایت صدا از هزار سال شعر و نثر
اگر «كتاب شب» به ادبیات معاصر می‌پردازد، «هزاره ادب فارسی» پروژه‌ای بلندپروازانه است كه قصد دارد تاریخ ادبیات ایران را در سه هزار قسمت روایت كند. این برنامه از آبان 1401 در رادیو فرهنگ آغاز شد و تاكنون حدود 1000 هزار قسمت آن پخش شده است.

نویسندگی و تنظیم برنامه برعهده محمدباقر رضایی است و تهیه‌كنندگی آن را محمدحسینی باغسنگانی انجام می‌دهد. اما ستون اصلی این بنا، صدای بهروز رضوی است. او متونی از تاریخ گران‌سنگ ادبیات فارسی را بر پایه هشت جلو از دوره تاریخ ادبیات فارسی دكتر ذبیح الله صفا با نونویسی و نثری امروزی ارایه می‌دارد. رودكی، فردوسی، نظامی، حافظ و سعدی را با همان وقار و آهنگ ویژه‌ای می‌خواند كه گویی از دل تاریخ برآمده است. هر شب ساعت 23:30، هزاران شنونده به صدای او گوش می‌دهند و به كمك روایتش با میراث ادبیات فارسی پیمانی تازه می‌بندند.

مدیر گروه هنر و ادب رادیو فرهنگ، درباره این برنامه گفته است: «هزاره ادب فارسی تنها بازخوانی تاریخ نیست، بلكه نوعی تفسیر فرهنگی است. هدف ما نشان دادن حقیقت ادبیات ایران است؛ اینكه هر اثر چگونه محصول جامعه، اندیشه و تجربه‌های زمانه خود بوده است.» رضوی در این میان، نقش حلقه اتصال میان پژوهش مكتوب و تجربه شنیداری مخاطب را ایفا می‌كند.

از مطبوعات تا رادیو؛ خاطرات یك مسیر
بازگشت به كارنامه مطبوعاتی رضوی، نشان می‌دهد او همواره كتاب را در مركز فعالیت‌های خود قرار داده است. ستون‌های مطبوعاتی او نه فقط معرفی ساده، بلكه نقد و تحلیل اجتماعی بودند. همین نوشته‌ها بود كه نام او را در دهه‌های 40 و 50 بر سر زبان‌ها انداخت.

او در گفت‌وگویی با «كتاب‌باز» یادآوری می‌كند كه بسیاری از شاعران و نویسندگان بزرگ كتاب‌های خود را به او هدیه می‌دادند تا درباره آن‌ها یادداشتی بنویسد: «كتاب‌ها را با دستخط و امضا می‌آوردند، من می‌خواندم و سعی می‌كردم نكته‌ای تازه درباره‌شان بگویم.» این خاطرات نشان می‌دهد كه رضوی تنها یك گوینده نبود، بلكه در متن جریان فرهنگی و ادبی آن دوران حضور داشت.

ادبیات؛ عشق نخست و پایدار
رضوی بارها گفته است: «ادبیات عشق اول من است و رادیو عشق دوم.» همین جمله كلید فهم مسیر حرفه‌ای اوست. حتی زمانی كه در سینما یا تلویزیون بازی كرد، باز هم صدایش بود كه به شخصیت‌ها جان می‌بخشید. او در جمع شاعران معاصر نیز جایگاهی ویژه دارد. حسین منزوی را دوست نزدیك و شاعر محبوب خود می‌دانست و بارها اشعارش را خوانده است. با جلال آل‌احمد و هوشنگ ابتهاج نیز دوستی و معاشرت داشت و از آن‌ها به‌عنوان مشوقان بزرگ خود یاد كرده است.

تجربه‌ای معنوی؛ قرائت ترجمه قرآن
یكی از تجربه‌های كم‌نظیر رضوی قرائت كامل ترجمه فارسی قرآن كریم است. او ترجمه مسعود ریاعی را برگزید، چراكه به تعبیر خودش «فارسی‌ترین» ترجمه موجود بود. این پروژه برای او تنها یك وظیفه حرفه‌ای نبود، بلكه نوعی عبادت بود: «از بای بسم‌الله تا تای تمت» را با عشق و دقت قرائت كرد.
این تجربه نشان می‌دهد كه برای رضوی، كتاب تنها یك كالای فرهنگی نیست، بلكه پلی است میان فرهنگ و معنویت. همان‌گونه كه در ادبیات به دنبال حقیقت انسانی می‌گردد، در كتاب آسمانی نیز جست‌وجوی معنای زندگی را می‌بیند.

چرا دوبلور نشد؟
با وجود مهارت بی‌بدیل در صدا، رضوی هیچ‌گاه دوبلور نشد. خودش می‌گوید: «در گویندگی من صددرصد هستم، اما در دوبله فقط پنجاه درصد؛ چون نیم دیگر شخصیت مربوط به تصویر است.» او ترجیح داد انرژی‌اش را در حوزه‌ای صرف كند كه صدا همه میدان را در اختیار دارد.

استمرار در هفتادسالگی
امروز در 77 سالگی، همچنان هر شب پای میكروفن می‌نشیند و برای برنامه‌هایی چون «كتاب شب» و «هزاره ادب فارسی» روایت می‌كند. محمدباقر رضایی درباره او می‌گوید: «اگر این برنامه مهم نبود، 30 سال دوام نمی‌آورد. راز ماندگاری‌اش همراهی و صدای رضوی است.»

این استمرار نشان می‌دهد كه رضوی حتی در زندگی روزمره نیز پیوندش با كتاب را حفظ كرده است. او همچنان اهل مطالعه است، كتاب‌های تازه را می‌خواند و در گفت‌وگوها از آثار جدید سخن می‌گوید.

نتیجه‌گیری: صدا و كتاب، دو بال پرواز
بهروز رضوی نمونه‌ای نادر از هنرمندی است كه كتاب و صدا را در كنار هم به كمال رسانده است. ستون‌نویسی در مجلات، ورود به رادیو، اجرای «كتاب شب» و «هزاره ادب فارسی»، قرائت قرآن و روایت آثار مستند، همه حلقه‌هایی از زنجیره‌ای واحدند: زنجیره عشق به كلمه.
او نشان داده كه كتاب تنها وقتی زنده است كه با صدا پیوند بخورد؛ صدایی كه از عمق جان برآید و با عشق ادا شود. رادیو نیز رسانه‌ای است كه با وجود پیش‌بینی‌ها مبنی بر افولش در عصر تصویر، با صداهایی چون رضوی همچنان زنده و پویاست.

امروز اگر كسی بخواهد تاریخ شفاهی ادبیات معاصر ایران را مرور كند، ناگزیر باید به صدای بهروز رضوی گوش دهد؛ صدایی كه كتاب را از صفحه كاغذ بیرون كشید و به حافظه جمعی یك ملت سپرد.

مخاطبان در سرتاسر دنیا از طریق وب سایتWWW.RADIOTEHRAN.IR ضمن استفاده از پخش زنده شبكه، در جریان آخرین خبرهای رادیو تهران قرار بگیرید.
كانال رادیو تهران را در پیام رسان بله به نشانی radiotehranplus@ جستجو كنید.
علاقه‌مندان می‌توانند برنامه‌های رادیو تهران را از اپلیكیشن ایران صدا دریافت كنند.
*هرگونه بهره برداری و استفاده از محتوای پایگاه اطلاع رسانی رادیو تهران تنها با ذكر منبع مجاز است.